گاندو تنها تمساح ایرانی در چابهار
تمساح پوزه کوتاه یا گاندو از بزرگترین خزندگان کشور در ۳۸۰ هکتار مساحت در جنوب سیستان و بلوچستان و شهرستان چابهار متمرکز هستند، تعداد این گونه در ایران حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ راس برآورده می شود.
این تمساح دارای پوزه ای پهن، میانگین اندازه این کروکودیل در نرها ۳ متر و ماده ها ۲.۴۵ متر است.
گاهی وزن آن ها به ۵۵۰ کیلو می رسد.
زندگی نامه گاندو
این تمساح در جنوب سیستان‌و‌بلوچستان زندگی می‌کند و در زبان بلوچی «گاندو» یعنی «راه رونده روی شکم».
نام اصلی آن «تمساح پوزه کوتاه مردابی» و نام علمی این حیوان Crocodylus palustris است.
این حیوان در مناطقی مثل روخانه‌ی «باهوکلات» و رودخانه‌ی «سرباز» و محدوده‌های آبی چابهار و سراوان به عنوان تنها نواحی زیستی گاندو در ایران، زندگی می‌کنند.
این حیوان هم‌زیستی مسالمت آمیزی با مردم منطقه دارد و هر سال تعداد زیادی گردشگر را به این منطقه می‌آورد.
مناطق جنوبی سیستان‌و‌بلوچستان این حیوان را نماد برکت و آبادانی می‌دانند و معتقدند که با هجرت و مرگ این حیوان خشکسالی و قحطی روی زندگی آنها سایه خواهد انداخت.
به خاطر همین باور قلبی، آنها تمام تلاش خود را برای مراقبت و بقای این حیوان به کار می‌گیرند
گاندو حیوان بسیار باهوش، زیرک و خیلی ترسو هستند برای همین کمی سخت می‌توان آنها را بیرون از آب مشاهده کرد.
این خزنده از فاصله ۵۰۰ متری صدا را از پشت سر خود می‌‌شنود و به سرعت در آب پنهان میشود.
هرچند گاندوها در شرایط عادی کاملا اجتماعی هستند و در صورت نبود خطر به راحتی در کنار انسان‌ها رفت‌و‌آمد می‌کنند.
برخلاف چهره وحشتناک، آنها حیوانات کاملا آرامی هستند.
در طی ۱۰ سال گذشته فقط ۲ مورد حادثه مبنی بر آسیب انسانی از طرف این حیوان در ایران گزارش شده است.
این آسیب‌ها شامل حمله خفیف در حد گاز گرفتن دست و پا بوده است که با توجه به تعداد بسیار کم این آسیب‌ها، احتمال این می‌رود تمساح در تشخیص شکار خود اشتباه کرده باشد.
در کل وجود گاندو در برکه‌ها و رودخانه‌ها تهدیدی برای مردم محلی نیست به‌طوری‌که حتی بچه‌ها در این برکه‌ها به راحتی شنا کرده و زنان به شستن ظرف و لباس مشغول هستند.
گاندوها تنها گونه‌ای از تمساح‌ها هستند که در ایران یافت می‌شوند، برای همین این حیوانات تبدیل به یک جاذبه گردشگری خاص در کشور شده‌اند.
طبق آخرین سرشماری در حدود ۴۰۰ گاندو در سیستان‌و‌بلوچستان به سر می‌برند و تقریبا در هر گودال بزرگ آب که اهالی محلی به نام «هوتک» می‌گویند، می‌توان گاندوها را پیدا کرد.
البته این حیوان به جز در جنوب‌شرق ایران در کشورهای نپال، پاکستان، هند، بنگلادش، سریلانکا و بخش‌هایی از چین نیز وجود دارد که بیشترین تعداد آن بعد از ایران در هند و سریلانکا گزارش شده است.
برای بازدید از تور چابهار کلیک کنید.
ظاهر کلی تمساح ایرانی، گاندو
بچه کروکودیل ها بین ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر طول دارند. رنگ آن ها زیتونی بوده و نوارهای تیره، بر روی دمشان دارند.
در کروکودیل های بالغ و مسن تر، تعداد دندان ها در آرواره پایین و بالا متفاوت است.
آرواره بالا ۱۹ دندان و آرواره پایین ۱۵ دندان دارد.
در مجموع می توان دندان های آن ها را بین ۶۶ تا ۶۸ دندان شمرد.
اگر دندان های این حیوان بیفتند یا کنده شوند، دوباره در می آیند.
پاهای گاندو کوتاه بوده و تنها تمساح بومی ایران و پاکستان است.
همچنین رنگ بدنشان، قهوه ای روشن با علائم تیره پراکنده بر روی پوست کلفتشان است.
یک پرده عرضی داخل چشم تمساح وجود دارد که برای حضور در زیر آب مفید است.
این پرده عرضی به عنوان پلک سوم تمساح به حساب می‌آید.
در سوراخ بینی گاندو ماهیچه‌ای وجود دارد که از بینی زیر آب محافظت می‌کند.
گوش گاندو به صورت شکاف باریک در عقب چشم واقع شده و پوسته‌ای متحرک جهت محافظت در زیر آب دارد.
در قسمت پشت سر و در ناحیه گردن، دو جفت صفحه شاخی بزرگ دیده میشود.
در قسمت پاهای جلوی خود پنج انگشت و در پاهای عقبی چهار انگشت دارد.
میانگین طول این کروکودیل‌ها در نرها ۳ متر و ماده‌ها ۲.۴۵ متر و میانگین وزن آنها ۵۵۰ کیلوگرم وزن است.
عموما تمساح‌های نر زودتر به بلوغ می‌رسند و جثه‌ی بزرگ‌تری نسبت به تمساح ماده دارد.
بزرگترین گاندو مشاهده شده در ایران ۳.۶ متر طول دارد که در جایی به نام “کافه یوسف” در نزدیکی منطقه‌ی “گرم بیت” دیده شده است.
گاندو قوی‌ترین پاها را در میان همه تمساح‌ها دارد.
این ویژگی به خاطر آن است که نسبت به سایر تمساح‌ها بیشترین راهپیمایی روی زمین را دارد.
این ویژگی یک تغییر تکاملی است، زیرا منابع آبی کم و پراکنده، گاندو را مجبور کرده که برای دستیابی به منابع آبی جدید مسیرهای خشکی را طی کنند و چون بیشترین تکیه برای راه رفتن بر روی پای عقبی است، پای عقبی آنها قوی‌تر است.
این گونه دارای اندام‌های حسی پوستی است که به فشار آب حساس است.
اگر یک ماهی از کنارشان حرکت کند، از طریق فشار آب متوجه حضور آن میشود.
این اندام حسی در همه جای بدن گاندوها وجود دارد.
دم تمساح، نیمی از بدن آن ها را تشکیل می دهد.
این دم در حرکت تمساح در آب، کمک می کند.
نحوه هضم غذا در تمساح ایرانی، گاندو به این شکل است که بیشتر طعمه خود را به تیکه های بزرگی که قابل قورت دادن است، تقسیم می کند.
این حیوان، شکارهای کوچک خود را می‌‌بلعد.
شکارهای بزرگ را هم مدتی زیر آب یا آفتاب نگه می‌دارد تا گوشت آن شل شود.
سپس آن را تکه تکه کرده و می خورد.
در نهایت اسیدهای گوارشی قوی حیوان، باعث هضم غذای آن ها می شود.
طول عمر تمساح ایرانی، گاندو
گاندوها باقی‌مانده‌ای از راسته کروکودیل‌هایی هستند که در دوره زمین‌شناسی مزوزوئیک، بین ۲۲۵ تا ۲۶۵ میلیون سال قبل زندگی می‌کردند.
این نوع حیوان، حیوانی گوشتخوار و شکارچی است که از ماهی، پرندگان و پستانداران اطراف رودخانه‌ها، تغذیه می کنند.
به دلیل کم شدن حیوانات در این ناحیه، تمساح ایرانی، گاندو بیشتر از سگ های وحشی برای شکار استفاده می کند.
در مجموع هر حیوانی که در اطراف محیط زیست این حیوان پیدا شود، می تواند طعمه آن ها قرار بگیرد.
این حیوان بین ۴۰ تا ۶۰ سال عمر می کند. اگر تمام شرایط زندگی این حیوان مساعد باشد، تا ۶۰ سالگی زنده می ماند.
گاندو و خطر انقراض
در طول سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۳ به دلیل بحران خشکسالی بسیاری از گاندوها جان خود را از دست دادند.
خشک شدن برکه‌ها و آبگیرها منجر به مرگ تعدادی از این جانوران ارزشمند شد به طوری که ماموران محیط‌زیست مجبور به انتقال تعدادی از این تمساح‌ها به مکان مناسب‌تری برای زندگی شدند.
استان سیستان‌و‌بلوچستان به طور متوسط هر ۳۰ سال یک‌بار دوره‌های خشکسالی را پشت سر گذاشته است.
بروز یک دوره طولانی خشکسالی ۶ ساله از سال ۱۳۷۹ در زیستگاه‌های منطقه و خشک شدن بخش‌های زیادی از رودخانه سرباز و باهوکلات نسل این گونه کم‌یاب در ایران را در معرض انقراض گذاشته است.
این گونه جانوری از لحاظ ارزش و به خاطر تعداد کمشان در آخرین طبقه‌بندی جانوران دنیا در سال ۲۰۰۵ جزو گونه‌های آسیب‌پذیر دسته‌بندی شدند.
در کل دنیا تنها ۲۴۰۰ عدد از تمساح‌های پوزه کوتاه باقی مانده‌اند.
از دلایل دیگر انقراض آنها می‌توان به بروز سیلاب‌های سنگین در محل زندگی آنها و خورده شدن نوزادان گاندو توسط تمساح‌های بالغ‌تر اشاره کرد.
همچنین تغییر در ترکیب آب‌شیرین رودخانه‌ی سرباز به خاطر نشت انواع آلودگی‌های شیمیایی مثل آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها، قارچ‌کش‌ها، روغن موتور یا مواد شوینده هم بر آینده این تمساح‌ها تاثیر منفی گذاشته است.
همچنین برخی از گاندوها در حین رد شدن از جاده‌ها به خاطر برخورد با خودروها کشته میشود هرچند تعداد این حوادث تاثیر زیادی در آمار کلی مرگ‌و‌میر گاندوها ندارد.
